Akran Zorbalığı

Okullarda sıklıkla karşılaştığımız akran zorbalığı bir veya birkaç öğrencinin bir başka öğrenciye karşı yaptığı saldırgan davranışları içermektedir. Zorba davranış tekrarlayıcı şekilde, bilinçli ve kasıtlı olarak güç dengesinin bulunmadığı durumlarda meydana gelir.

Akran zorbalığı 4 türden oluşur. Öğrenciye yönelik olarak yapılan fiziksel güç içeren davranışlara fiziksel zorbalık; olumsuz yargılar, atıflar ve sözel davranışlara sözel zorbalık; öğrencinin sosyal ilişkilerine zarar vermeyi hedefleyen davranışlara ilişkisel zorbalık; bilgisayar ve cep telefonları kullanılarak yapılan davranışlara da siber zorbalık denmektedir.

Zorbalığa maruz kalan çocukların kişilik özellikleri içedönük, sessiz, arkadaş edinmekte güçlük çeken, kaygılı, güvensiz, kendini savunmakta güçsüz ve diğerlerinden dil, din, ırk olarak farklı olandır. Genellikle aşırı korumacı ebeveynlere sahiptir. Zorbalığa maruz kalan çocuk çekindiği için sıklıkla bu durumu bir yetişkinle paylaşmaz. Çevresinden destek göremeyeceği düşüncesiyle yaşadıklarını anlatmayı tercih etmez. Bu durum çocuğun psikolojisini, aile ve okul ilişkilerini olumsuz yönde etkilemektedir. Akran zorbalığına maruz kalan çocuklarda bazı belirtiler gözlemlenir. Örneğin; eşyalarında sıklıkla kitap, defter ve silgi gibi eksiklikler olur. Kıyafetinde ya da çantasında yıpranma, yırtılma görülebilir. Okula gitmek istemez. Okul başarısı düşüktür ve derslere yeteri kadar motivasyon sağlayamaz.

Zorba olarak nitelendirilen çocuklar genellikle fiziksel olarak iri, arkadaş çevresinde sözü geçen ya da okulda popüler olarak ifade edilen çocuklardır. Saldırgan davranışlarda bulunma eğilimi fazladır. Zorbalık yapan çocuk, yaptığı davranıştan keyif alır ve eylemlerine devam eder. Empati becerisi gelişmemiştir. Genellikle aile içi iletişimi zayıf, ebeveynini olumsuz algılayan ve muhtemelen ev içerisinde şiddete maruz kalmış ya da istismar edilmiş çocuklar zorbalık yapma eğilimi gösterir.

Akran zorbalığı her sınıf düzeyinde görülmektedir. Zorbalıkla karşılaşma ihtimali her öğretim kademesinin ilk yıllarında daha fazladır. Yaşa bağlı olarak zorbalık türleri de değişmektedir. Yaş arttıkça fiziksel zorbalık azalırken sözel zorbalık artmaktadır. İlkokul yıllarında fiziksel ve sözel zorbalık, ortaokul yıllarında sözel ve ilişkisel zorbalık, lise yıllarında ise ilişkisel ve siber zorbalık daha fazla görülmektedir. Cinsiyete göre zorbalık türlerinde değişiklik görülebilmektedir. Erkeklerin kızlara oranla daha fazla zorbalık yaptığı ve zorbalığa maruz kaldığı bulunmuştur. Fiziksel zorbalığa maruz kalanların ve zorbalığı yapanların sıklıkla erkekler olduğu bulunmuşken ilişkisel zorbalığa maruz kalanların ve zorbalığı yapanların sıklıkla kızlar olduğu bulunmuştur.

Ortaöğretim öğrencileri ergenlik yaşadıkları bu dönemde dikkatle takip edilmelidir. Ailelerin çocuklarına daha çok zaman ayırması, zorbalık davranışlarına karşı dikkatli, özenli olması önerilebilir. Ailelerin belli zaman dilimleri içerisinde çocuklarını üzen veya kızdıran arkadaşları olup olmadığını ve bu durumun nasıl olduğunu sorması çocuklarının zorbalığa maruz kalmasını veya zorba olarak katılmasını önlemede faydalı olacaktır. Çocuğu zorbalığa karışan ailenin öncelikle çocuğunu dikkatle dinlemesi, çocuğuna nasıl yardım edebileceği üzerinde düşünmesi, okul ile iş birliği yapması ve olanak varsa okul dışı uzmanlardan da destek alarak çözüm üretmede iş birliği yaklaşımları kullanması önerilmektedir. Zorba ve zorbalığa maruz kalan öğrencilerin ailelerin çocukları ile empati kurması ve durumu tartışmak yerine çocukların duygularını ve hissettiklerini anlamaya çalışması önerilmektedir. Son olarak aile başka ebeveynlerle ve öğretmenlerle konuşarak ortak çözüm yolları belirlemeye çalışması yararlı olabilir. Unutulmamalıdır ki zorbalıkla başa çıkmak iş birliği gerektirir.